De artikelen 60 tot en met 65 van het decreet van 21 april 2023 ‘tot wijziging van diverse decreten met betrekking tot wonen’ hebben de regeling van het voorkooprecht in deel 6 van boek 5 van de Vlaamse Codex Wonen (VCW) van 2021 met ingang van 9 juni 2023 gewijzigd.
Het functioneel voorkooprecht op basis van het leegstandsregister, het register van verwaarloosde woningen en gebouwen en de Vlaamse inventaris voor ongeschikte en onbewoonbare woningen (VIVOO) werd geschrapt.
Het aantal begunstigden van het recht van voorkoop op basis van de Vlaamse Codex Wonen werd beperkt tot de woonmaatschappijen, Vlabinvest apb en de gemeenten. Ook de bestemming is gewijzigd: de woonmaatschappij en de gemeente kunnen het recht van voorkoop uitoefenen met het oog op de verruiming of ter ondersteuning van het woonaanbod in eigendom of beheer van de woonmaatschappij.
Sinds 9 juni 2023 is het de gemeente die een afbakening maakt van percelen en gebouwen waarop het recht van voorkoop van toepassing is. Alleen percelen en gebouwen gelegen in een zone bestemd voor wonen komen in aanmerking.
De afbakening moet bij gemeenteraadsbesluit gebeuren en voldoende onderbouwd zijn. De gemeente houdt daarbij rekening met het gevoerde huisvestingsbeleid, aangezien het perceel of gebouw dat door de uitoefening van het recht van voorkoop is gekocht, een specifieke bestemming moet hebben.
Artikel 5.76, §3 van de Vlaamse Codex Wonen voorziet uitzonderingen op het recht van voorkoop. Zo wordt het recht van voorkoop niet aangeboden in geval van een particuliere aankoop van een eerste en enige gezinswoning, of een perceel bouwgrond, met het oog op eigen bewoning.
De gemaakte afbakening geldt voor maximaal 15 jaar vanaf de inwerkingtreding van het gemeenteraadsbesluit. Zij is pas uitvoerbaar indien de afbakening via het digitaal platform Recht van Voorkoop is aangeleverd en zichtbaar is in het themabestand ‘Recht van Voorkoop’, te raadplegen via Geopunt.
Om deze afbakening waar het recht van voorkoop zal gelden, te bepalen, baseert de gemeente Sint-Pieters-Leeuw zicht op de contouren van de afgebakende kernen van het Provinciaal RUP Kernafbakeningen Zennevallei.
Om bijkomende sociale woningen en betaalbaar wonen te realiseren, is het noodzakelijk om verschillende mogelijke beleidsinstrumenten aan te wenden, waaronder het recht van voorkoop, zoals omschreven in de Vlaamse Codex Wonen. Het recht van voorkoop houdt in dat bij een overeenkomst met een kandidaat-koper de woning of het perceel te koop moet worden aangeboden aan de begunstigden van het recht van voorkoop. Dit moet gebeuren tegen dezelfde prijs en aan dezelfde voorwaarden zoals definitief overeengekomen met de kandidaat-koper. De gemeenteraad dient een afbakening te maken van de percelen en gebouwen waarop het recht van voorkoop van toepassing is.
Het Provinciaal RUP Kernafbakeningen Zennevallei werd in 2024 door de provincie opgemaakt om een kernversterkend beleid en de selectieve concentratie van de groei van wonen binnen de kernen mogelijk te maken. Deze kernen worden gekenmerkt door de aanwezigheid van voorzieningen en de multimodale bereikbaarheid. De kernafbakening maakt het anderzijds ook mogelijk de ruimtelijke ontwikkelingen te beperken tot de (dorps)kernen en een ander beleid toe te passen buiten de kernen.
Het aantal beschikbare percelen bouwgrond in de gemeente zal schaarser worden en omdat het vrijwaren van open ruimte een doelstelling is, dient er voor de realisatie van bijkomende sociale en betaalbare woningen gekeken te worden naar reeds bestaande woningen en panden. Zowel grote als kleine percelen kunnen een opportuniteit bieden om tegemoet te komen aan de bestaande behoefte. Ook kleinere percelen kunnen interessante opportuniteiten bieden voor het vergroten van het sociaal/betaalbaar woonaanbod door realisatie van kleinschalige projecten of omdat ze aansluiten bij projecten van grotere schaal. De grootte van percelen wordt niet als selectiecriterium gehanteerd.
De afgebakende kernen van het PRUP Kernafbakeningen Zennevallei zijn daarom dan ook een logische contour om te bepalen waar het recht van voorkoop zal gelden, en dit dus zowel binnen de stedelijke kernen (artikel 1), de dorpskernen (artikel 2), de centrumgebieden (artikel 3) en de projectzones (artikel 5) zoals bepaald op het grafische plan van het PRUP.
Het decreet over het lokaal bestuur (https://codex.vlaanderen.be/doc/document/1029017), meer bepaald artikelen 40 en 41;
De Vlaamse Codex Wonen (VCW) van 2021, meer bepaald artikel 5.76 tot en met 5.78;
Het besluit Vlaamse Codex Wonen (BVCW) van 2021, boek 5, deel 6, artikel 5.208 tot en met artikel 5.209;
Het decreet houdende de harmonisering van de procedures van voorkooprechten (https://codex.vlaanderen.be/doc/document/1015980);
Het decreet betreffende het oprichten van de Vlaamse Grondenbank en houdende wijziging van diverse bepalingen (https://codex.vlaanderen.be/doc/document/1015499), meer bepaald titel IV, hoofdstuk I, II en VI.
De gemeenteraad stelt het recht van voorkoop, soorttype Vlaamse Codex Wonen, in op de percelen en panden dit zich situeren binnen de afgebakende kernen van het PRUP Kernafbakeningen Zennevallei; zowel binnen de stedelijke kernen (artikel 1), de dorpskernen (artikel 2), de centrumgebieden (artikel 3) en de projectzones (artikel 5).
Deze afbakening wordt aan het agentschap Digitaal Vlaanderen gemeld via de webtoepassing ‘recht van voorkoop’.
Een kopie van deze beslissing wordt ter kennisgeving overgemaakt aan Wonen in Vlaanderen via voorkooprecht.wonen@vlaanderen.be